داروساز به روز

افسردگی از مهمترین اختلالات روانپزشکی می باشد. در هر قطع زمانی، حدود 5 تا 6 درصد افراد جامعه افسرده اند. علایم افسردگی اغلب جزئی بوده و توسط بیمار و پزشک تشخیص داده نمی شود.

اما به صورت کلی میتوان گفت به کسی بیمار افسرده گفته می شود که 5 مورد از علایم زیر را به مدت دو هفته داشته باشد:

اختلال در خواب، اختلال در اشتها، خستگی، احساس گناه و بی ارزش بودن، تحریک پذیری، اشکال در تمرکز فکر، بی علاقگی، ناتوانی در تحمل شادی، اندیشیدن مکرر به مرگ و خودکشی.

افسردگی اختلالی ناهمگون می باشد که به طرق مختلف طبقه بندی می شود. یک طبقه بندی ساده بر اساس عامل ایجاد کننده به شرح زیر می باشد:

1- افسردگی واکنشی یا ثانویه: در پاسخ به یک محرک واقعی مثل بیماری، ازدست دادن نزدیکان و ...

2- افسردگی ماژور(آندوژن) که حوادث تلخ زندگی توجیه کننده عمق افسردگی نمی باشد. علت بیولوژیک دارد (کاهش عملکرد آمین های مغزی مانند اپی نفرین و سروتونین).

3- افسردگی همراه با اختلال خلقی دو قطبی.

یکی از علایم بارز افسردگی، تغییرات مهم و اصولی در عادات غذایی شخص بیمار است. به این صورت که بعضی از افراد اشتهای شدیدی به خوردن غذا مخصوصاً مواد شیرین و نشاسته ای نشان می دهند که در نتیجه همراه با افزایش وزن و چاقی خواهد بود. گروه دیگر اشتها و علاقه خویش را در مصرف غذا به کلی از دست می دهند که در دراز مدت و در صورتیکه درمان نشوند از دست دادن وزن بدن، ضعف و لاغری مزید بر علت شده و درمان بیماری آنها را مشکل تر می سازد. البته نباید فراموش کرد که بعضی از داروهای ضدافردگی اشتها را از بین برده و برخی نیز سبب افزایش وزن بدن می گردند.

به طور کلی بیماران افسرده کمتر به ظاهر خود توجه دارند و علاقه ای به حفظ و نگهداری خویش از نظر سلامتی، تغذیه و بهداشت نشان نمی دهند که شامل نامرتب بودن وعده های غذایی و کاهش کیفیت رژیم غذایی روزانه نیز می شود. پرخوری، کم خوری و عدم رعایت نیازمندی های غذایی بدن مخصوصاً در آن دسته ای که از خوردن غذا امتناع می کنند باعث کمبود انرژی، مواد معدنی و ویتامین ها شده و در نظم فعالیت سیستم دفاعی بدن خدشه وارد نموده که سبب مزمن و مشکل شدن شدن درمان افسردگی خواهد شد.

با تمام تفاصیل از نظر علمی هنوز چند و چون نقش تغذیه در بروز و پیشرفت افسردگی به وضوح روشن نگردیده اما می دانیم که آمینواسید تریپتوفان که در تولید سروتونین (یکی از عوامل خواب و آرامش) موثر است در درمان بعضی انواع افسردگی نقش دارد. در عین حال مطالعات علمی نشان می دهند که اگر شکل مصنوعی و غیرطبیعی این اسیدآمینه مصرف شود گاهی نه تنها تاثیری در درمان بیماری نخواهد داشت بلکه عوارض مختلفی را نیز موجب می شود. در اینصورت بیماران مبتلا به افسردگی برای تخفیف علایم افسردگی می توانند این ماده حیاتی را از مواد غذایی مانند گوشت ها خصوصاً گوشت بوقلمون که حاوی مقادیر زیادی تریپتوفان است تامین نمایند.

کولین ماده حیاتی دیگری که اصولاً با ویتامینهای گروه B همراه است در تخفیف اثرات افسردگی نقشی مهم دارد. کولین را میتوان در تخم مرغ، جگر، دانه سویا و ... یافت. کولین مصنوعی که به صورت پودر یا کپسول استفاده می شود موجب بوجود آمدن بوی تند ماهی در نفس، عرق و پوست انسان می گردد که نامطبوع است، در صورتیکه موادغذایی که حاوی کولین هستند این مشکل را ایجاد نمی کنند.

بیمارانی که سابقه افسردگی دارند باید با استفاده از تجربه شخصی خود، مواد غذایی را که سبب ازدیاد شدت افسردگی، ادامه یا بروز آن می گردد، از لیست مواد غذایی رژیم روزانه خود حذف نمایند و یا در مصرف آنها اعتدال به خرج دهند که در نهایت کمک مهمی در پیشگیری و درمان بیماری خواهد نمود.

موضوع بسیار مهم دیگر درباره رابطه افسردگی و تغذیه، امکان بروز واکنشهایی بین داروهای ضدافسردگی با برخی غذاهاست که عدم توجه و بی اطلاعی از آنها موجب افزودن بر مشکلات می گردد.

به طور کلی داروهای ضدافسردگی که از گروه مونوآمینواکسیدازها هستند (مانند ترانیل سیپرامین، فنلزین، ایزوکربوکسازید و موکلوباماید)، در کنار برخی مواد غذایی موجب واکنش بسیار شدیدی می گردند.

مثلاً اگر یک بیمار مبتلا به افسردگی دارویی از این گروه را به همراه مواد غذایی حاوی تیرامین مصرف کند، فشارخون او به طور خطرناکی افزایش می یابد.

موادغذایی تیرامین دار عبارتند از: آبجو، موز، انجیر، سس سویا، خاویار، ماهی دودی، پنیرهای سفت و کهنه، دل و قلوه، غذاهای کنسرو شده مانند سوسیس کالباس و ... . البته چای، قهوه، شکلات، کاکائو، خمیر مایه و باقلا نیز حاوی مقادیری تیرامین هستند که در مصرف آنها در هنگام افسردگی نباید زیاده روی کرد.

نکته دیگر در مورد مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری است که به دلیل وجود هورمونهای مختلف در آن ، در دراز مدت سبب کاهش بسیاری از املاح و ویتامینهای بدن از جمله ویتامینهای B و C می گردد. در اینصورت خانم هایی که به بیماری افسردگی مبتلا هستند باید از مصرف داروهای خوراکی ضدبارداری خودداری کنند و با مشورت پزشک معالج یا متخصص تغذیه بر میزان املاح و ویتامینهایی که در اثر هورمونهای موجود در این قرصها از بین میروند، افزود تا این کمبودها سبب تشدید یا مزمن شدن بیماری افسردگی نشود.

کافئین در بسیاری از موادغذایی مخصوصاً نوشیدنی هایی مانند چای، قهوه و نوشابه های گازدار و برخی داروهای بدون نسخه مانند قرصهای مسکن نوافن، آکسار و ارگوتامین C... وجود دارد. مطالعات نشان داده اند که بین افسردگی و تغییرات خلق با مصرف کافئین ارتباط وجود دارد. بنابراین بیمار مبتلا به افسردگی بهتر است تمام مواد حاوی کافئین را از رژیم روزانه خود حذف نماید.

مطالعات علمی همچنین حاکی از آنند که مصرف سیگار در افرادی که به افسردگی مبتلا هستند برخلاف آنچه شایع شده است مضر بوده و به درمان بیماری لطمه خواهد زد.

کم کاری تیروئید در بروز و پیشرفت افسردگی نقش دارد. همچنین افسردگی در افراد مبتلا به پارکینسون، سکته های مغزی، آرتریت و سرطان مبتلا هستند بیشتر دیده می شود.

چنانچه اشاره شد یکی از عوارض بسیاری از داروها مانند داروهای فشارخون، برخی داروهای قلبی، آنتی هیستامین ها، مسکن ها و ... افسردگی است.

باید توجه داشت که شیوع افسردگی در خانم ها بیشتر از آقایان بوده و عواملی مانند سن، محیط خانوادگی، موقعیت های اجتماعی و عوامل نامساعد زناشویی و گرفتاری های شغلی نیز می تواند مزید بر علت باشد.

موج های خروشان روی اقیانوس، هرگز آرامش اعماق آنرا به هم نمی زند.