عوارض جانبی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID_s) و مهارکننده های سیکلواکسیژناز-2 (COXIB_s)، از پرمصرف ترین داروها در دنیا هستند.

این داروها برای درمان تب، التهاب و درد تجویز می شوند. علاوه بر این موارد، آسپیرین برای پیشگیری از مشکلات عروقی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

مکانیسم اثر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی:

پاسخ التهابی زمانی رخ میدهد که بدن در مواجهه با تحریک هایی مانند ارگانیسم های خارجی یا مواد با خاصیت آنتی ژنیک قرار می گیرد. پروستاگلاندین ها در پاسخ به این تحریکات تولید می شوند که برای حذف عوامل خارجی مفید است.

مکانیسم اثر اصلی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، مهار تولید پروستاگلاندین هاست.

عوارض گوارشی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی:

عوارض گوارشی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی شایع و گاهی جدی هستند. آسیب دستگاه گوارش ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که تولید پروستاگلاندین توسط این داروها کاهش یابد. چنین وضعیتی به کاهش موکوس اپی تلیال، ترشح بیکربنات، جریان خون مخاطی، تکثیر اپیتلیال و مقاوم مخاطی نسبت به آسیب بینجامد. در نتیجه، مکانیسم دفاعی طبیعی مخاط دستگاه گوارش تحت تاثیر عواملی مانند اسید معده، پپسین و نمکهای صفراوی قرار می گیرد.

مسمومیت گوارشی ناشی از این داروها، بطور اولیه مرتبط با آثار سیستمیک و نه موضعی آنهاست. در نتیجه پوشش انتریک روی این داروها یا انتقال دارو به اشکال دیگر مانند شیاف، برای کاهش عوارض گوارشی این گروه داروها بی فایده است. به علاوه مصرف دوز کمتر دارو نیز عوارض گوارشی را کاهش نمی دهد.

به نظر میرسد از میان این داروها، ایبوپروفن از همه کم خطرتر و پیروکسیکام و ایندومتاسین بدترین آنها هستند.

• عوامل خطرساز متعددی احتمال بروز عوارض گوارشی ناشی از این داروها را افزایش می دهند. از جمله، سابقه قبلی مشکلات گوارشی (زخم و خونریزی)، سن بالای 60 سال، مصرف دوز بالای دارو، مصرف همزمان کورتیکواستروئیدها و داروهای آنتی کواگولانت، مصرف همزمان چند داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی، طول مدت مصرف و آلودگی به هلیکوباکترپیلوری.

راهکارهای متعددی برای کاهش خطر بروز عوارض گوارشی ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی قدیمی وجود دارد.

1-     استفاده از سایر داروهای ضددرد: استفاده منظم از استامینوفن نیز در مقایسه با داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در دردهای عضلانی-اسکلتی اثر ضد درد مشابهی دارد.

2-     میزوپروستول (آنالوگ PGE₁) میتواند از بروز زخمهای معده و دوازدهه جلوگیری کند.

3-     مصرف کنندگان طولانی مدت داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی قدیمی، بایستی برای کاهش میزان وقوع زخمهای گوارشی، از مهارکننده های پمپ پروتون (امپرازول و ....) استفاده نمایند.

عوارض قلبی – عروقی:

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خصوصا مهارگران COX₂ (سلکوکسیب و....) خطر بروز عوارض جانبی را در بیماران با سابقه یا در معرض خطر بیماریهای قلبی–عروقی افزایش می دهند.

این داروها می توانند:

◄    با فعالیت ضدانعقادی آسپیرین تداخل داشته باشند

◄    فشارخون را افزایش می دهند

◄    با مهار ساخت پروستاگلاندین ها باعث کاهش جریان خون کلیوی و احتباس آب و نمک می شوند که نارسایی قلبی را تشدید کرده و نیز باعث کاهش اثر دیورتیکهای مورد استفاده در نارسایی قلبی می شود.

عوارض کلیوی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی:

پروستاگلاندین های کلیوی به طور طبیعی گشاد کننده عروق هستند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی با مهار ساخت پروستاگلاندین ها، سبب ایجاد انقباض عروقی شده و در افراد مستعد می توانند باعث نارسایی کلیوی حاد شوند. نفریت بینابینی نیز ممکن است متعاقب مصرف این داروها رخ دهد.

عوارض کبدی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی:

افزایش آنزیمهای کبدی ممکن است بدنبال مصرف این داروها رخ دهد، اما نارسایی کبدی نادر است. بنظر میرسد، مسمومیت کبدی ناشی از مصرف این گروه داروها بیشتر در 6 تا 12 هفته اول پس از شروع دارو رخ دهد که در صورت بروز، مصرف این داروها بایستی قطع گردد.

دیکلوفناک بیشتر از سایر اعضای این گروه باعث مسمومیت کبدی می شود.

آثار هماتولوژیک داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی:

عوارض جانبی هماتولوژیک ناشی از مصرف این داروها، در درجه اول به فعالیت ضدپلاکتی آنها مربوط می شوند. آسپیرین و سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در بیشتر بیماران مصرف کننده خونریزی قابل توجهی ایجاد نمی کنند. خونریزی معمولا در بیمارانی مشاهده می شود که سابقه بیماری خاصی (مانند خونریزی گوارشی قبلی) داشته اند یا تحت درمان با داروهای خاصی مانند آنتی کواگولانت ها هستند یا تحت عمل جراحی قرار گرفته اند.

عوارض جانبی متعدد داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، مشکلات فراوانی را برای بیماران تحت درمان با این گروه دارویی ایجاد میکند. این وضعیت با تجویز دوز نامناسب دارو یا شکل نامناسب آن تشدید می شود. بنابراین تنظیم دوز تجویز شده داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در کاهش خطر وقوع عوارض آن بسیار اهمیت دارد.

---

نویسنده مطلب: خانم دکتر مهتاب فشی 

کاربرد غیرمجاز داروها در ورزش (دوپینگ)

 مقدمه:

امروزه شرکت در مسابقات ورزشی، کسب مدال طلا و ایستادن بر سکوی قهرمانی از آرزوهای بسیاری از جوانان سراسر جهان بشمار می رود.

رسیدن به این موفقیت ها هر چند بسیار غرورآفرین و مسرت بخش می باشد ولی متاسفانه گاه رسیدن به این جایگاه بدلایل مختلفی همچون فشارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنچنان ورزشکاران را تحت تاثیر قرار می دهد که خواسته یا ناخواسته هدف اساسی رقابتهای ورزشی که همانا افزایش توانایی های جسمی و روحی، سرگرمی مطبوع و ... است، را به فراموشی سپرده و برای کسب برتری در رقابتهای ورزشی به هر وسیله ای متوسل می شوند. در این مجال تلاش بر این است تا با معرفی مواد دارویی و روشهایی که مورد استفاده ورزشکاران قرار می گیرند و نیز اطلاع رسانی در زمینه عوارض زیانبار ناشی از مصرف این مواد گامی هر چند کوچک در جهت سالم سازی فضای ورزش کشور برداشته شود.

دوپینگ چیست؟

دوپینگ به تجویز یا مصرف هرگونه ماده خارج از بدن هر نوع ماده فیزیولوژیک و یا مواد حاصل از سوخت و ساز آنها که به قصد افزایش غیرطبیعی کارایی ورزشکار صورت گیرد، اتلاق می گردد.

عقاید متفاوتی در مورد تاریخچه دوپینگ مطرح شده است. در آفریقای شرقی در رقصهای مذهبی عرق محلی بنام Dop را بعنوان محرک استفاده می کردند. نکته جالب توجه اینکه در بازیهای المپیک باستانی، گلادیاتورهای رومی را مجبور به خوردن داروهای خاصی می کردند تا مبارزه آنها با خشونت و هیجان بیشتری همراه شده و رضایت تماشاگران را هر چه بیشتر جلب نمایند.

واژه دوپینگ کمتر از 100 سال است که در بین ورزشکاران مرسوم شده است. نخستین مرگ ناشی از دوپینگ در سال 1886 میلادی در یک مسابقه محلی دوچرخه سواری مشاهده شد که دلیل آن مصرف بیش از حد ماده شیمیایی تری متیل گزارش گردید. گزارش موارد دیگر دوپینگ و ظهور عوارض ناشی از مصرف آنها بتدریج جامعه ورزش جهانی را نسبت به مصرف این مواد نگران کرد و در سال 1990 بطور رسمی بررسی ها و تستهای دوپینگ جنبه قانونی پیدا کرد. 

ادامه نوشته